สี่แผ่นดิน

สี่แผ่นดิน เป็นนวนิยายของหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เนื้อหาอิงประวัติศาสตร์ไทยในช่วงรัชกาลที่ 5 ถึงรัชกาลที่ 8 วิทยากร เชียงกูล และคณะจัดให้เป็นหนึ่งในหนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน สารานุกรมบริตานิกาเขียนว่า อาจเป็นนวนิยายไทยที่ขายดีที่สุดตลอดกาล แรกเริ่มเขียนเป็นตอน ๆ ลงหนังสือพิมพ์สยามรัฐ รายวันระหว่างปี 2494–5 ติดต่อกันเป็นเวลาปีเศษ ต่อมาได้รวบรวมพิมพ์เป็นเล่มขึ้นครั้งแรกในปี 2496 จัดเป็นหนึ่งในหนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน ประเภทบันเทิงคดี ต่อมามีการดัดแปลงเป็นละครโทรทัศน์ ละครเวทีและละครวิทยุหลายครั้ง เนื้อหาพรรณนาครอบครัวหนึ่งที่อาศัยอยู่ในรัชสมัยของพระมหากษัตริย์ 4 พระองค์ เริ่มจากสิ้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในปี 2453 จนถึงการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลในปี 2489 ตัวละครเอก ชื่อ "พลอย" เป็นหญิงในตระกูลขุนนางเก่าที่มีชีวิตอยู่แต่ในรั้ววัง และใกล้ชิดกับราชสำนัก ต่อมาออกมานอกวังแต่งงานกับ "เปรม" หลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ค่านิยมแบบเก่าของพลอยถูกกระทบกระเทือน และเกิดความขัดแย้งทางการเมืองในบรรดาบุตรชายสามคน ต่อมารัฐบาลออกกฎหมายปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตให้เป็นแบบตะวันตก ในช่วงสงครามบ้านถูกระเบิดต้องย้ายกลับไปอยู่บ้านเกิด พลอยป่วยหนักเมื่อทราบว่าบุตรชายเสียชีวิต จนเสียชีวิตตามไปพร้อมกับรัชกาลที่ 8 นวนิยายเรื่องนี้ถือว่ามีอิทธิพลในการสร้างภาพลักษณ์เชิงบวกแก่สถาบันพระมหากษัตริย์